Trong hoạt động thẩm định giá doanh nghiệp, các phương pháp như chiết khấu dòng tiền tự do của doanh nghiệp, phương pháp tỷ số bình quân, hay phương pháp tài sản thường được sử dụng rộng rãi. Tuy nhiên, một bước quan trọng trước khi áp dụng bất kỳ phương pháp thẩm định giá nào chính là hiểu về doanh nghiệp.
Nếu không có cái nhìn đầy đủ và hệ thống, việc phân tích tài chính hay áp dụng mô hình thẩm định giá sẽ trở nên rời rạc và thiếu bối cảnh. Vì vậy, việc nắm vững những yếu tố cốt lõi để “giải mã” một doanh nghiệp là nền tảng trong thẩm định giá.
Từ pháp lý đến bản chất doanh nghiệp
Bức tranh toàn cảnh về một doanh nghiệp trước hết được hình thành từ những yếu tố pháp lý và cấu trúc cơ bản. Loại hình pháp lý – như công ty TNHH, công ty cổ phần hay doanh nghiệp tư nhân – không chỉ quy định khung hoạt động mà còn ảnh hưởng đến quyền lợi cổ đông và cơ chế quản trị. Song song với đó, việc xác định giai đoạn phát triển (từ khởi nghiệp, đang tăng trưởng cho đến giai đoạn trưởng thành) cho phép định vị vị thế hiện tại và tiềm năng tương lai.
Cơ cấu cổ đông và tổ chức cũng đóng vai trò quan trọng. Doanh nghiệp có sự tham gia của vốn nhà nước, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) hay quỹ đầu tư sẽ chịu những ràng buộc quản trị khác nhau. Tương tự, việc doanh nghiệp hoạt động độc lập hay nằm trong một hệ sinh thái nhiều công ty con, công ty liên kết cũng sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến chiến lược và khả năng mở rộng. Những yếu tố này tạo nên “khung pháp lý” và “khung tổ chức”, là nền tảng để hiểu bản chất của doanh nghiệp.
Mô hình kinh doanh – cách doanh nghiệp tạo ra giá trị
Từ nền tảng pháp lý và cấu trúc, bước tiếp theo là nhìn vào mô hình kinh doanh, nơi phản ánh cách doanh nghiệp tạo ra và duy trì giá trị. Một doanh nghiệp không chỉ tồn tại nhờ sản phẩm hay dịch vụ mà còn nhờ vào việc xác định rõ khách hàng mục tiêu, cách thức tiếp cận thị trường và chiến lược cạnh tranh.
- Doanh nghiệp có thể lựa chọn con đường tối ưu chi phí để dẫn đầu về giá, hoặc khác biệt hóa nhằm tạo ra lợi thế bền vững.
- Kênh phân phối B2B, B2C, trực tuyến hay truyền thống không chỉ tác động đến cấu trúc chi phí mà còn định hình trải nghiệm khách hàng.
- Ở góc độ thẩm định giá, mô hình kinh doanh là cơ sở để dự báo dòng tiền – một yếu tố quan trọng trong bất kỳ phương pháp thẩm định nào.
Sức khỏe tài chính – thước đo nội lực
Để hiểu đúng về một doanh nghiệp, không chỉ cần nắm bắt mô hình kinh doanh mà còn phải nhìn vào sức khỏe tài chính. Báo cáo tài chính cho thấy doanh nghiệp có khả năng tạo lợi nhuận bền vững hay không, mức độ đòn bẩy tài chính đang ở ngưỡng an toàn hay tiềm ẩn rủi ro, và dòng tiền từ hoạt động kinh doanh có đủ ổn định để duy trì sự phát triển dài hạn.
Những chỉ số trọng yếu cần theo dõi
- ROE, ROA, biên lợi nhuận – đo lường hiệu quả và sức sinh lời.
- Cơ cấu chi phí – xác định động lực cải thiện lợi nhuận.
- Khả năng ứng phó biến động vĩ mô (lãi suất, tỷ giá, giá nguyên liệu) – sức chịu đựng trong chu kỳ.
Nói cách khác, phân tích tài chính là bước dịch chuyển từ “hình thức” sang “nội lực”, cho thấy liệu doanh nghiệp có thể hiện thực hóa tiềm năng mô hình kinh doanh của mình hay không.
Doanh nghiệp trong bức tranh ngành
Một doanh nghiệp không tồn tại độc lập mà luôn vận hành trong một ngành cụ thể và môi trường kinh tế vĩ mô. Do đó, để thẩm định giá chính xác, cần đặt doanh nghiệp vào bối cảnh ngành mà nó tham gia.
- Quy mô, tốc độ tăng trưởng, cấu trúc cạnh tranh và xu hướng thị phần.
- Các công cụ như Porter’s Five Forces và PESTLE để nhận diện áp lực nội tại và tác động bên ngoài.
- Qua đó xác định vị thế cạnh tranh: dẫn đầu chi phí, khác biệt hóa hay tập trung thị trường ngách.
Bài viết này mở đầu cho chuỗi chia sẻ chuyên sâu về thẩm định giá doanh nghiệp, nơi những bài tiếp theo sẽ tiếp tục mang đến góc nhìn sâu sắc và thực tiễn hơn về lĩnh vực này.
